İllede Organize Hayvancılık Bölgesi

Erzurum ekonomisini ve ildeki sosyo ekonomik süreci Erzurum Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Hakkı Hınıslıoğlu ile irdeledik. Ekonomisinde tarım sektörünün ağırlıklı olduğu Erzurum’da ETB’nin konumunu, misyon ve vizyonunu sorguladık. İlin tarımsal geleceği ve bu amaçla oluşturulacak yol haritasında hangi vurguların öne çıkması konusunda   tespitler aldık.

Söyleşi’de ilin mevcut sosyo ekonomik durumunu tarif eden Hınıslıoğlu, tarımsal sorunlarda suçlu aranması yerine çözüme odaklanılması gerektiğini dile getirdi. Mevcut hükümetin tarım politikalarını uygun, güncel ve global değerlerde bulduğunu anlatan Hınıslıoğlu, teşviklerden ve hibe desteklerinden yararlanmak için, ildeki tarım değerlerinin imkan, kabiliyet ve kapasitesinin ele alınması gerektiğini kaydederek, fırsatların kaçırılmaması önerisinde bulundu. MAHMUT AKDAĞ  

ETB’NİN MİSYONU VE VİZYONU

ERZURUM: Erzurum Ticaret Borsası’nın, Erzurum ekonomisinde vizyonu ve misyonu nedir? ETB’nin 2023 hedefini açıklar mısınız?

HINISLIOĞLU:Erzurum Ticaret Borsası olarak misyonumuz kurumun üyelerine kaliteli hizmet sunmaktır. Bu misyonu layıkıyla yerine getirdiğimiz kanaatindeyiz. Vizyonumuzda hizmetimizi dünya genelinde insanlara tanıtabilmektir. Erzurum’da çok ciddi projelere imza attık. Bir ticaret merkezi kurduk. Bir AB Hibe programı, tarımda ilk defa belki Türkiye’de ilk defa Sivil Toplum Örgütü Erzurum Ticaret Borsası nezdinde biz uyguladık ve Erzurum’un 10 köyünde yepyeni bir ününün ekilmesini ve şu anda gerçekleşmesini sağladık. Bunun dışında 50 dönümlük bir arazimizi hayvan pazarı olarak tahsis ettik. Bugün bu arazimizi satmış olsak, bedeliyle belki çimento fabrikaları alınırdı. Bu kadar değerli bir arsayı hiçbir bedel almadan, hayvancılığın gelişmesi için insanımıza tahsis ettik. Yine hizmet binalarımız, kantarlarımızı yeniledik. Buğday alım satımıyla ilgili yapmış olduğumuz Pazar; tüketiciyle üreticiyi bir araya getirme çalışmalarımız var. Üreticiyle sanayiciyi bir araya getirerek, üreticinin daha fazla kazanmasını sağlamaya çalışıyoruz. Yine ilimizin markası olan civil peynirimizi Ticaret Borsasına mal ettik. Böylece bazı fırsatçıların eline bu yerel ürünümüzün geçmesini engelledik.

BU DÖNEM SON BAŞKANLIĞIM

 2023’e bir hedef koymamız mümkün değil. Bu dönem yasal olarak benim son dönemim. Yasa tarafından görevime son veriliyor. Ama bizden sonra gelecek arkadaşımızın mutlaka bir hedef belirleyecektir. Bizde belirlediği hedefe varmasında elimizden gelene yaparız.

ETB PROJELERİ

ERZURUM: ETB üç önemli projeyi gündeme getirdi. Doğunun en büyük tarım ve ticaret sitesini açtınız, tritikale ekimini Erzurum’a taşıdınız, yine Romanov koyunculuğunu destekleyerek katkı sağladınız, ancak Doğu Anadolu ve Erzurum için hayati önemi olan Organize Hayvancılık Bölgesi projesi hayata geçmedi. Projenin önündeki engellen nelerdir? Bu sorunlar aşılabilir mi? Erzurum organize Hayvancılık Bölgesine kavuşacak mı?

HINISLIOĞLU: Tabiki her sorun aşılır. Ancak sorunların aşılması için karşılıklı diyalog önemli. Bir tarafın yönlendirmesiyle bu tür büyük projelerin hayatiyete geçmesi mümkün değil. Organize Hayvancılık Bölgesi Erzurum Ticaret Borsası tarafından Türkiye geneline getirilen bir projedir. Ama maalesef birkaç vilayetimizde uygulanan projeyi biz Erzurum’da uygulayamadık. Bir çok engeller karşımıza çıktı. Bu projenin Erzurum’da uygulanamayacağını söyleyenler çıktı. Siyasilerden, Basında ciddi destek gelmedi. Türkiye hayvancılığına bir katkı sunmayacağına dair söylemlerle karşılaştık. Ancak bizim bu projemiz hayatiyete geçseydi, hayvancılığımız bu kadar olumsuz bir tabloda gözükmeyecekti. Biz kamuoyuyla projemizi paylaşarak elimizden geleni yaptık. Siyasetin, kamuoyunun bu projeye destek çıkması lazımdı. Ancak hiç kimseden destek görmedik. Vakit geçmiş değil. Bu proje tekrar ele alınıp, hayatiyete geçirilmeli. Hiçbir şey için geç değil. Erzurum’da hayata geçmesi gerektiğine inandığım bir projedir. Zaten Avrupa Birliği’nin de Türkiye’de görmek istediği büyük önem arz eden bir projedir.

KÖYCÜLÜKTEN ÇİFTÇİLİĞE DÖNMEMİZ LAZIM

ERZURUM: Erzurum’da tarım aileler tarafından yapılıyor ve bunlar işletme olarak da faaliyet vermiyorlar. Yeni teşvik düzenlemesinden de yararlanmaları mümkün değil. Öncelikle şunu soralım Ağustos 2009’da yürürlüğe giren ve 81 ili kapsayan teşvik düzenlemesini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu teşviklerle Erzurum’da sanayi oluşturmak özellikle tarımsal sanayi oluşturmak mümkün müdür?

HINISLIOĞLU:Şimdi tabi aile işletmeciliğinden çiftçiliğe, yani köycülükten çiftçiliğe dönmemiz lazım. Bunun birinci şartı küçük arazileri büyütmek lazım. Her ne şartla olursa olsun, arazileri büyütmediğimiz müddetçe Miras hukukunda değişiklik yapmadığımız müddetçe Erzurum’da tarımın gelişmesi mümkün değil. Hem Türkiye’deki diğer illerin hemde dünyanın gerisinde kalırsınız. Birinci yapılması gereken bu. İkincisi ise Sulamayı mutlaka yapacağız. Doğu Anadolu Bölgesi’nde Türkiye’nin mevcut akar sularının yüzde 85’i bulunmaktadır. Ama doğu Anadolu Bölgesinin bu suları kullanma oranı yüzde 15’tir. Batıda suların yüzde 15’i bulunmaktadır. Kullanma oranı yüzde 85’dir. İşte batıyla doğu arasındaki tarım farkı budur. Onlar suyu çok iyi kullanıyorlar, biz ise kullanmıyoruz. Tarımsal Sanayiye gelince biraz önce aslında cevabını verdim. Bizim Tarımsal organize dediğimiz budur. Tarımsal Sanayi’nin oluşmasıdır. Yöresel, bölgesel ve sektörel teşvikler istemiştik. Ocak ayından beri çıkan teşviklerde isteğimiz doğrultusunda oldu. 

TARIMSAL HİBE DESTEKLERİ SÜRECİ

ERZURUM: Bakanlar kurulu kararıyla GAP illerine verilen tarımsal hibe desteklerinden Erzurum’un da yararlanması sağlandı. Ancak başvuru sayısı oldukça yetersiz. Üstelik istihdama yönelik yatırım sayısı da çok düşük. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu desteklerden Erzurum nasıl yararlanabilir?

HINISLIOĞLU:Yetersiz ifadesine ben katılmıyorum. Tarımsal desteklerde benim bildiğim kadarıyla Doğu Anadolu Bölgesi’nde en fazla destek alan projeler Erzurum. Gayet iyi bir gelişim sağladı. İstihdam konusunda da mutlaka bu projelerin faaliyete geçtiği dönem zarfında mutlaka istihdama da bir katkısı olacaktır. Erzurum’da işsizlere bu şekilde iş bulacağız diye bakarsak doğru olmaz. 50 senelik işsizlik 3 yılda 5 yılda 10 yılda çözülmez. Bu zaman alacaktır. Dediğimiz gibi projeler faaliyete geçtiğinde istihdamda da önemli artış olacaktır. Tarımsal hibe desteği kapsamında Erzurum bölgeden en fazla desteği ve hibeyi alan ildir.

MADDİ İMKANSIZLIKLAR VE TARIMSAL STKLAR

ERZURUM: Erzurum’da tarım kesimi sizin etkinlik sahanız dışında yeterince organize ve birlik halinde değil? Bunun sebebi nedir? Bu sorun nasıl giderilebilir?

HINISLIOĞLU:Sivil Toplum örgütleri bulundukları sektörde birlik içerisinde olmalı elbette. Tabi bizim haricimizdeki Tarım sektöründe bulunan Sivil Toplum Kuruluşları maddi imkansızlıklar içerisinde. Durum böyle olunca da istenilen hizmeti üretemiyorlar. Bu sivil toplum kuruluşlarımız yasal olarak maddi imkanlar sağlanmalı. Mesela bizler yasal maddi imkanlara sahip olduğumuz için bizim etkinliğimiz onlardan daha fazla oluyor. Diğer sivil toplum kuruluşlarımıza da bu ikan sağlanırsa beklide bizden daha fazla etkinlikleri olur.

ETB’NİN HES YAKLAŞIMI

ERZURUM: Tarım kesimini etkileyen bir HES sorunu yaşıyoruz Erzurum’da. Bu konudaki görüşleriniz nelerdir? HESler yapılmalı mı? Ya da uygulama nasıl olmalı?

HINISLIOĞLU:Şimdi bizim yapılsın veya yapılmasın dememizle olmuyor bu işler. Bir yasa çıkmış, tahsisleri yapılmış, sahiplerine verilmiş. 49 yıllığına kullanma imkanları verilmiş. Benim düşüncem şu; Ankara’da oturup Tortum’un deresindeki akan suyu kalemle hesap edip burada tarımsal arazilere de su verilecektir hesabı bence yanlış. Bu HES’ler kurulmadan bizlere sorulmalıydı. Bir nabız yoklaması yapılmalıydı. İş işten geçmiş, tepki göstermişiz veya göstermemişiz çokta önemli değil bana göre. Ankara’da değil, buradaki sivil toplum örgütlerine gitmek, köylüye gitmek, iyice dinleyip ondan sonra çalışma yapacaktıysa yapmalıydılar. Bunların hiçbirini yapmadılar. Doğru değil.

PLANLI ÜRETİM ŞART

ERZURUM: Erzurum’da tarım kesiminin en büyük sorunlarından birisini tarımda girdi maliyetleri oluşturuyor. Bu sorun nasıl aşılabilir? Tarımsal üretimde Pazar sorunu devam ediyor, yeterli Pazar oluşması için neler yapılmalı?

HINISLIOĞLU:Bence tarımsal üretimde Pazar sorunu yok. İthal ediyoruz. Şuanda Türkiye Dünyada çok önemli benim bildiğim 3 tarım ürününün bir numaralı üreticisi. Nedir bu; incir, fındık ve kuru üzüm. Üretimde Türkiye bunlarda bir numara. Ama Türkiye bu ürünleri ihracatta bir numara değil. Sorun burada. İkinci bir sorun ise üretimde plansızlık. Geçen yıla göre çiftçimiz üretim yapıyor. Mesela geçen yıl kuru soğanla patates iyi para yaptı. Köylümüz bu yılda iyi para yapacak düşüncesiyle aynı ürüne yöneliyor. Bu doğru değil. Planlı üretim yapmamız lazım. Bunun için illerdeki Tarım il Müdürlükleri çiftçiyi bilinçlendirmeli.

TARIMSAL SANAYİ

ERZURUM: ETB misyon olarak bölgenin tarımda yol haritasını oluşturan bur kurum. ETB’nin tarımsal kalkınma için mutlaka izlenmeli dediği yol haritası nedir?

Tarımsal organize Sanayi bölgesinin gerçekleşmesi, Çiftçinin bilgilendirilmesi, ithalattan, ihracata geçilmesi gibi çalışmalarla tarımsal kalkınma gerçekleşecektir.

ERZURUM: Tarımdaki durgunluk, istihdam ve üretim sorunları Erzurum ticaret sektörünü de olumsuz etkiliyor. Hatta kültürünü de olumsuz bir sürece taşıyor. Yeddi haftalar gibi ticari gelenekler yok oldu. Bu süreç nasıl sonlandırılabilir?

HINISLIOĞLU:Şimdi yedi haftalar Erzurum’da önemli bir gelenekti. Bunun son bulmasının sebebi Ticaretin azalması veya Erzurum’da insanların böyle bir geleneği devam ettirmemesi yönünde değil. Erzurum yol elektrik, su ve teknoloji olarak batı standartlarına ulaştı. Yaşam standardı yükseldi. Eskiden yedi haftalar oldu zaman ekim ayının ortasında başlar kasım ayının sonunda biterdi. Niye çünkü köylerden kışın şehre gelmek zordu. Yollar kapalı gelme imkanı yoktu. Ama şimdi kışın köyden şehre gelmek zor değil. Teknoloji gelişti. Şimdi her gün yedi haftalar. Birde o yıllarda Türkiye’de enflasyon çok yüksekti. Herkes hasatta elde ettiği paradan bir kışın yiyeceğini alma ihtiyacını hissederdi ki ilerde artacak fiyatlardan etkilenmesin. Şimdi bu da yok.

2011 SÜRECİ

ERZURUM: Göç veren iller başında gelen Erzurum’un tarım dışındaki sosyo ekonomik sorunlarının çözümü için önerileriniz nelerdir? 2011 sürecindeki gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu organizasyon istenilen düzeyde şekillendiriliyor mu? Değerlendirmeniz nedir?

HINISLIOĞLU:Evet 2011 istenilen düzeyde şekillendiriliyor. Emeği geçen herkese, başta sayın başbakana, Spordan sorumlu devlet bakanımız, milletvekillerimiz, bu işle ilgili mahalli idareler, bürokratlarımız canla başla çalışıyor. Hepsine teşekkür ediyoruz. Erzurum’da bir siluet değişikliği görüyoruz. Bu çok önemli. Yüzümüzün akıyla 2011’i geçeceğiz. 2011’den sonrada bu şehir dünya kış olimpiyatlarını alacaktır. Erzurum’un hedefi bu olmalı. Tarımı çözemezseniz göçü çözmeniz mümkün değil. Başta tarımı çözmek lazım. Daha sonra ikinci Üniversitenin Erzurum’a gelmesi ve yine iki vakıf üniversitesinin Erzurum’da kurulması göçü engelleyecek çalışmalardır. Erzurum’un kalkınmasına ciddi katkılar sağlayacaktır.

HAYVANCILIK GELİŞMEDİ

ERZURUM: Hükümetin tanım politikalarına not verseniz, 100 üzerinden kaç verirsiniz? Hükümetin Erzurum yaklaşımını nasıl değerlendiriyorsunuz?

HINISLIOĞLU:Hükümete not vermek bizim haddimiz değil. Yapılan çok iyi şeyler var. Eksilerle artıları bir teraziye koyduğumuzda artılar daha ağır basıyor. Tabiki yanlışlarda var ama doğrular daha fazla. İster hükümetin icraatlarını beğenelim ister beğenmeyelim. Ama hükümetin çok ciddi çalışmaları oldu. Binden 5-10 sene evveline bakıyorum Erzurum’da karkas ağırlık sığırda 145-150 kg. şimdi 220 kg’lara çıktık. Süt üretimimiz 150 bin litre civarındaydı şimdi 330 bin litre civarına çıktık. Bunlar göz ardı edilmemeli. Ama tabi yanlışlarda var. Yem bitkilerinin gelişmesine paralel olarak hayvancılığı geliştiremedik. Bu da bir yanlıştır.

TARIM BAKANLIĞI YATIRIMI

Tarım Bakanlığı Erzurum’a çok büyük bir hayvancılık yatırımı yapacak. Erzurum’a Dünyanın en gelişkin canlı hayvan pazarını yapacaklar. Ben sayın Tarım bakanına Erzurum’a geldiği zaman kendilerine teklif etmiştim. Mayıs ayında Ankara’da bir toplantıda yine hatırlatmada bulunmuştum. Önümüzdeki günlerde bu yatırım Erzurum’da gerçekleşecek. Böyle bir izlenim aldım ben. Hükümetin Erzurum’a yatırımları tartışılmaz. Bugün Erzurum yatırımlarla ciddi bir değişim içerisinde. Bunu kimse inkar edemez. Erzurum’a hükümetin önemli katkısı olmuştur. Artık sıra Erzurumluda. Bizim insanımız ortaklık ruhunu geliştirecek. Birlik beraberlik ruhu canlanacak. Erzurum’un kalkınması için hükümet elinden geleni yapmıştır. Erzurumlular olarak bizlerde taşın altına gövdemizi koymalıyız.